Algemeen

Van Kadernota naar Programmabegroting

De Programmabegroting 2024-2027 is stap voor stap tot stand gekomen. De Kadernota 2024-2027, die is vastgesteld op 30 juni 2023, vormt het uitgangspunt voor deze begroting. De autonome ontwikkelingen, zoals de begrotingsuitgangspunten, hebben we in de programmabegroting verwerkt. Ook zijn er een aantal nieuwe wijzigingen ten opzichte van de Kadernota 2024-2027 meegenomen. In de Begroting in één oogopslag beschrijven we dit proces en de uitkomsten van dit proces aan de hand van onderstaande tabel.

De stand van de Kadernota 2024-2027 wordt gecorrigeerd door een tweetal posten. Ten eerste hebben we het amendement verwerkt wat bij de vaststelling van de kadernota is aangenomen. Daarnaast werd bij het opstellen van begroting geconstateerd dat de tellingen in de kadernota niet goed waren aangepast. Deze hebben we gecorrigeerd, zodat de cijfers uit begroting in één opslag aansluiten op de rest van de Begroting 2024-2027.

Ontwikkelingen na de Kadernota 2024-2027
 
1. Bijstelling algemene uitkering

Bedragen x € 1.000, - is een nadeel

De uitkomst van de Meicirculaire van het jaar waarin de begroting wordt opgesteld, is leidend voor het opstellen van de begroting. Bij de behandeling van de Kadernota 2024-2027 bent u geïnformeerd over de uitkomsten van de Meicirculaire 2023 en de gevolgen daarvan voor de verwachte inkomsten vanuit de algemene uitkering van het Rijk. Dit laat tot en met 2026 een positief effect zien. In 2027 is sprake van een negatief effect van € 209.000 afgerond.
 

2. Nieuw beleid

Bedragen x € 1.000, - is een nadeel

In de Programmabegroting 2024-2027 (en in de Tussenrapportage 2023) doet het college een voorstel voor de tijdelijke versterking van het taakveld onderwijshuisvesting in de jaren 2023 en 2024. Verder is er geen nieuw beleid opgenomen in deze begroting.

3. Mutaties verbonden partijen

Bedragen x € 1.000, - is een nadeel

- Begroting 2024-2027 Jeugdzorg via SOZ
Bij het opstellen van de Kadernota 2024-2027 was de vastgestelde begroting voor de jeugdzorg via SOZ nog niet beschikbaar. Op basis van het bekende indexatiebeleid en grondslagen van SOZ hebben we een inschatting opgenomen. In deze begroting zijn de vastgestelde cijfers verwerkt.

- CAO-verhoging VHRM dubbel geraamd
De CAO verhoging van de Veiligheidsregio Hollands-Midden (VRHM) lijkt na afstemming met de VRHM dubbel geraamd te zijn. Wij hebben deze verhoging extra verwerkt ten opzichte van het vastgestelde indexatiebeleid, waarin al rekening gehouden was met deze verhoging. Dit levert een voordeel op van afgerond € 102.000.

- Teylingen deelname taak ICT ondersteuning gemeenteraad
Inmiddels heeft ook de raad van Teylingen besloten om gebruik te maken van de ICT dienstverlening door HLTsamen. Door efficiëntie betekent dit een financieel voordeel voor de gemeenten Lisse en Hillegom.
 
4. Vier strategische opgaven

Bedragen x € 1.000, - is een nadeel

Het 'roer moet om’ was de boodschap in het voorwoord van de Programmabegroting 2023-2026. De ingediende voorstellen dragen daaraan bij, maar het is nog niet voldoende. Gekoppeld aan de bestaande opdrachten uit het raadsakkoord heeft het college 4 strategische opgaven benoemd die in structureel opzicht het roer moeten omgooien. Deze strategische opgaven hebben nadrukkelijk een financiële urgentie, maar de uitwerking moet per definitie gekoppeld zijn aan de inhoud en de maatschappelijke ambities. Deze vier strategische opgaven zijn:

1. Accommodatiebeleid en het integraal huisvestingsplan (IHP);
2. Kostenbeheersing van de drie decentralisaties;
3. Opdrachtverlening aan gemeenschappelijke regelingen;
4. Herijking subsidiebeleid.

Deze worden hieronder toegelicht. Daarnaast wordt er een update gegeven als het gaat om de acties die zijn ingezet voor het kunnen verhogen van inkomsten uit externe fondsen en subsidies.

Accommodatiebeleid en integraal huisvestingsplan
Er wordt uitvoering gegeven aan de bestuurlijke opdrachten voor zowel het accommodatiebeleid als voor het integraal huisvestingsplan onderwijs. Langs het BOB-proces wordt de raad hierin meegenomen. Het plan ‘Stenen voor stenen’ is grotendeels uitgevoerd. Voor de begroting 2024 en de taakstelling van € 100.000 is samen met Bescal en Sportfondsen geïnventariseerd wat de besparingsmogelijkheden zijn. De fundamentele keuzes zijn onderdeel van de bestuurlijke opdracht.

Administratieve maatregelen
Uit de verkenning is gebleken dat er geen administratieve maatregelen op fiscaliteit of OZB te nemen zijn die op korte termijn financieel voordeel opleveren. Na de nieuwe contractperiode 2025 is in de samenwerking met Sportfondsen een ander fiscaal regime mogelijk wel voordeliger.

Kostendekkendheid
Uit de verkenning zijn geen voorstellen gekomen om tarieven verder te verhogen. Bijvoorbeeld voor consumpties. Opbrengst is minimaal en recent zijn de huurprijzen al conform beleid flink opgehoogd. Wel is naar voren gekomen dat er geen vergoeding wordt betaald van € 25.000 voor het gebruik van de parkeergarage door de onderwijsinstelling.

Snijden in voorzieningen
In het afstoten van Vastgoed is een bezuinigingen in te vullen van € 61.000 vanwege de overgang van de Greef naar ‘t Muzehuis en het versoberen van de huisvesting op de gemeentewerf van Lisse

Verhogen van inkomsten
Door het toepassen van energiebesparende maatregelen op de Waterkanten, het Poelhuys en Floralis is het mogelijk om structureel € 59.000 te besparen. De investering voor de Waterkanten kan met bestaande middelen bij Sportfondsen.

Doordat deze maatregelen zijn getroffen, kan vanaf 2024 een bedrag van € 145.000 worden bespaard.

Kostenbeheersing van de drie decentralisaties

Wmo
Via de ISD is een bestuurlijk proces gestart om te komen tot bestuurlijke besluiten rondom de Wmo. Een deel van de besluiten zal via de GR verlopen, een ander deel via college en raad. In het laatste deel van het jaar neemt de ISD Bollenstreek het besluit om Hulp bij huishouden Light in te voeren per 2024 voor herindicaties en nieuwe aanvragen. Alle deelnemende gemeenten en hun raden staan hier positief tegenover. Voor Lisse wordt in 2024 een besparing verwacht van € 165.000. De komende jaren wordt verwacht dat uit dit proces mogelijk nog meer ombuigingen gerealiseerd kunnen worden, maar dat is afhankelijk van het verdere besluitvormingsproces. Deze kunnen op dit moment nog niet concreet gemaakt worden.

Jeugd(zorg)
Voor Jeugd(zorg) is een afzonderlijk proces gestart om te komen tot besparingsmogelijkheden. Voor en na de zomer wordt de raad en in het bijzonder het expertteam hierin meegenomen. In financiële zin blijft de druk op de uitgaven voor Jeugd(zorg) groot en is invloed in de regio klein. Daarom richt de verkenning zich ook op de lokale toegang en hulpverlening.

Opdrachtverlening aan gemeenschappelijke regelingen
Zoals eerder gecommuniceerd is deze opdracht het moeilijkste om op korte termijn te realiseren. Voor 2024 is daartoe ook geen mogelijkheid omdat de begrotingen van de gemeenschappelijke regelingen door de raden zijn vastgesteld. Waarbij wel in elke zienswijze de nadrukkelijke boodschap is opgenomen over de financiële opgave in Lisse.

In de afgelopen periode is in de verschillende AB en DB vergaderingen de vinger gelegd op de zienswijzen vanuit de raad, waarbij in eerste instantie de uitdaging is geweest om de opwaartse druk van kosten tegen te gaan. Zo is er omwille van de kosten bij de Veiligheidsregio Hollands-Midden gestuurd op een lager ambitieniveau, wordt de onderbesteding van de afgelopen jaren op de extra uren omgezet in een lagere begroting vanuit de Omgevingsdienst West-Holland en is bij Hecht op aangedrongen dat er een takendiscussie komt.

Vooruitkijkend heeft het college geïnventariseerd waar mogelijkheden en belemmeringen zijn voor het invullen van de taakstelling. Naast bovengenoemde twee gemeenschappelijke regelingen is het vooruitzicht dat er voor de partners in het sociaal domein geen mogelijkheden zijn gegeven de andere taakstellingen op accommodatiebeleid, subsidies en decentralisaties. Het college ziet wel de noodzaak om kritisch te kijken naar de samenhang tussen de bovenregionale samenwerking (Holland Rijnland) en de intergemeentelijke samenwerking (Duin- en Bollenstreek) en het college wil in gesprek met partijen die meer de bedrijfsvoeringstaken uitvoert. Zoals de Belastingsamenwerking Duin- en Bollenstreek en HLTsamen.

Binnen de werkgroep ‘Financiële Kaderstelling gemeenschappelijke regelingen’ wordt samen met de andere gemeenten in Hollands-Midden bekeken of het kader aangepast moet worden met het oog op het financieel ravijn vanaf 2026. De afspraak is dat als gemeenten meer dan 2% inleveren, dat dit consequenties heeft voor de gemeenschappelijke regelingen.

Herijking subsidiebeleid
Deze opdracht uit het raadsakkoord is naar voren gehaald ten behoeve van het sluitend krijgen van de begroting. De opdracht is in het 2^e kwartaal 2023 gestart. Er is gestart met een interviewronde en deskresearch.
Voor het zomerreces is een concreet Plan van Aanpak opgeleverd. In het 3^e en 4^e kwartaal is/wordt een reeks aan activiteiten uitgevoerd. De belangrijkste zijn:

• Het koppelen van de subsidies aan de verschillende pijlers van de MAG;

• Een analyse van de huidige structurele subsidies (op o.a. effectiviteit, eventuele overlappen en ‘gaten’ in de subsidiëring);
• Oplevering van de meest voorkomende subsidievarianten (met voor- en nadelen);
• Een bestuurlijke gespreksronde over deze deelonderwerpen;
• Een koppeling mat de Gala/Spuk regeling;
• Het uitwerken van de klantreis;
• Het opstellen van een inrichtingsplan voor het subsidieproces;
• Het opstellen van een implementatieplan voor het implementatiejaar 2024;
• Het opstellen van een beleidsvoorstel (al dan niet met evt. aanpassing van de Algemene Subsidie Verordening).

De meeste wijzigingen/aanpassingen kunnen in werking treden met in gang van het subsidiejaar 2025. Daarmee zijn de mogelijkheden voor 2024 nog beperkt. Evengoed wil het college nog wel vasthouden aan deze taakstelling.

- Aantrekken van externe fondsen en inkomende subsidies
In dit kader lopen er drie lijnen. De eerste lijn is dat het rijk via steeds meer aparte fondsen en regelingen middelen ter beschikking stelt, waar gemeenten een aanvraag voor moeten doen. We hebben met succes diverse toekenningen gehad. Voorbeelden hiervan zijn: de diverse brede spuk-regelingen op het gebied van gezondheid en vitaliteit, het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en de tijdelijke regeling capaciteit decentrale overheden voor klimaat- en energiebeleid (CDOKE). Deze regelingen levert extra middelen op, maar kunnen niet vrij worden besteed. We bekijken kritisch of er bestaande taken mee kunnen worden betaald, waardoor er toch sprake kan zijn van inverdieneffecten. Als tweede wordt in regionaal verband samengewerkt om een brede regiodeal binnen te halen. De planning is dat de aanvraag hiervoor in deze periode is ingediend.
Tot slot heeft de raad geld beschikbaar voor een ‘subsidioloog’. In eerste instantie wordt benut voor een gerichte inventarisatie van subsidiemogelijkheden. Die inventarisatie is helaas nog niet afgerond bij het opstellen van deze begroting. We verwachten u voor het einde van het jaar te kunnen informeren over de uitkomsten van deze inventarisatie.

5. Actualisatie begroting

Bedragen x € 1.000, - is een nadeel

Technische aanpassingen:

- Actualisatie kapitaalslasten
Het investeringsplan is geactualiseerd op basis van de realisatie bij de Programmarekening 2022 en de voortgang in 2023. Dit heeft geleid tot lagere afschrijvingen en rentelasten in 2024.

- Kleine aanpassingen
In de begroting hebben we een aantal kleine aanpassingen gemaakt van gemiddeld € 40.000 per jaar nadelig. De betreft vooral bijstellingen vanuit Burgerzaken op reisdocumenten, rijbewijzen etc. Over de breedte zien we een daling van het aantal afgegeven documenten, waarbij de inkomsten harder dalen dan de uitgaven. In 2026 en 2027 is tevens een aanpassing gemaakt op de inkomsten voor verhuur. Het contract en de bijbehorende kosten stoppen per 31 december 2025, maar de inkomsten voor verhuur waren nog in de begroting opgenomen.
In 2023 zijn diverse beschikkingen ontvangen voor Brede Spuk (specifieke uitkeringen) regelingen binnen het sociaal domein. Deze regelingen lopen van 2023 tot en met 2026. Bij de Tussenrapportage 2023 zijn deze in de begroting 2023 verwerkt en in deze begroting worden de overige jaren verwerkt. We gaan ervan uit dat deze regelingen na 2026 gewoon doorlopen inclusief financiering. Met deze mutaties ramen we de uitkering die we krijgen vanuit het Rijk (de baten) en de uitgaven die daar tegenover (moeten gaan) staan.

- Reserves accommodatiebeleid en onderwijshuisvesting (IHP)
De kapitaalslasten die gedekt worden uit deze reserves, zijn geactualiseerd op basis van de laatste inzichten. Dit leidt tot een nieuwe raming van de stortingen en onttrekkingen aan deze reserves. Dit zorgt voor een groot voordeel in het begrotingssaldo, omdat deze bij de Kadernota 2024-2027 waren af geraamd om de structurele opgave zichtbaar te maken. Dit voordeel wordt deels grotendeels teniet gedaan door de correctie als gevolg van incidentele baten en lasten. Een groot deel van de stortingen en onttrekkingen zijn als incidenteel aan te merken. Wel is zichtbaar dat het incidentele effect op de begroting steeds minder wordt doordat het verschil tussen de stortingen en de onttrekkingen aan de reserves steeds kleiner wordt.

- Kostendekkende tarieven afval en riolering
Voor het berekenen van de tarieven voor afval en riolering hebben we alle kosten en opbrengsten rondom deze twee onderwerpen geactualiseerd. Bij de riolering houden we rekening met het nieuwe plan dat in het najaar door de raad wordt vastgesteld. De verwachte stijging van de kosten van afval en riolering leidt tot een stijging van de inkomsten uit de afvalstoffenheffing en de rioolheffing. Dit vloeit voort uit het uitgangspunt dat onze tarieven 100% kostendekkend zijn. Bij de berekening van kostendekkende van de tarieven houden we ook rekening met indirecte kosten (onder andere overhead en btw), die als een percentage afhankelijk zijn van de hoogte van de directe kosten. Zo is de btw die wordt toegerekend 21% van het totaal van de directe kosten en de overhead 12,8%. De hogere kosten zorgen ervoor dat we ook meer indirecte kosten kunnen toerekenen aan afval en riolering. Hierdoor ontstaan voordelen op het totale begrotingssaldo. Dit is een standaardmethodiek binnen gemeenten voor het berekenen van kostendekkende tarieven. Voor de ontwikkelingen rond afval en riolering verwijzen wij naar de paragraaf 'Lokale heffingen'.

De meerjarige impact van riolering wordt verklaard door het verlagen van de rekenrente van 2 naar 1,5% en het inzetten van de voorziening van riolering. Door het inzetten van de voorziening riolering met gemiddeld meer dan € 650.000 per jaar wordt minder rioolheffing bij de inwoner in rekening gebracht. Op basis van wet- en regelgeving mogen we bij het inzetten van de voorziening minder indirecte kosten toerekenen (alleen overhead) dan wanneer we rioolheffing bij onze inwoners in rekening brengen. Dit zorgt voor een negatief effect op het algemene begrotingssaldo.

Financiële maatregelen:

- Uitbreiding MO uit strategische ambities
Om te komen tot een structureel sluitende begroting stelt het college voor om de uitbreiding van het domein Maatschappelijke ontwikkeling, die bij de Kadernota 2024-2027 aan u is voorgelegd, voor 2024 in elk geval te dekken uit het budget van de strategische ambities.

- Vrijval resterende reservering indexatie
Bij de Kadernota 2024-2027 is de benodigde indexatie op hoofdlijnen berekend conform de uitgangspunten in Toekomstbestendig begroten. Bij het opstellen van de Programmabegroting 2024-2027 is de indexatie voor personele lasten van 6,4% en voor materiële lasten 9% verwerkt. Na verwerking resteert er een restantsaldo die vrijvalt als onderdeel van het structureel sluitend maken van de begroting.

- Aanpassing planning onderhoud wegen
In 2023 hebben we een groot verloop gehad binnen het team wat verantwoordelijk is voor de planning, begeleiding en uitvoering van het onderhoud aan wegen. De verwachting is dat de planning voor 2024 op basis van het beleidsplan Wegen niet gerealiseerd kan worden, maar verschuift naar 2025. De komende periode zal extra capaciteit worden aangetrokken om de verschuiving mogelijk te maken en de verdere uitvoering van het beleidsplan volgens planning te laten verlopen.

Structureel evenwicht 2024-2027

Bedragen x € 1.000, - is een nadeel

Door het begrotingssaldo 2024 -2027 te salderen met de incidentele uitgaven en inkomsten, berekenen we het structurele financieel meerjarenperspectief 2024-2027. De conclusie is dat het jaar 2024 structureel en materieel in evenwicht is. We voldoen hiermee nog aan het Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader (GTK 2020 Gemeenten) van de provincie voor repressief toezicht (achteraf).

Voor een specificatie van de incidentele uitgaven en inkomsten verwijzen wij naar het onderdeel 'Overzicht van incidentele baten en lasten' in de financiële begroting.